Ercan Akyol

Cartoonist / Bak 05

English

Türkçe

You were born in Skopje, Macedonia and you graduated from the graphic program of Marmara University, one of the important art schools in İstanbul. How do you evaluate the art education in Turkey?

In education the field of study is as significant as the education itself. The art oriented activities have been increasing compared to yesterday. Biennials, film festivals, art fairs are being held in İstanbul as well. The Pera museum, Sabancı Museum and İstanbul Modern are doing significant things in the name of art with their quality organizations of special exhibitions, interviews and panels. Here is why I am mentioning all these; Art gains its full meaning when it embraces our life and when we need it for that matter. It is important that art is produced, but it also has to be consumed (meeting with the audience and creating new ones). The dynamics of producers and consumers is the motor of art. Otherwise, education facilities are just over-structural. I think that their being qualified does not mean that much. The last thing I want to mention is this: In Turkey along with the improvement in arts, social and cultural spheres are also in a healthy circulation.

You started to draw political caricatures for Güneş Newspaper’s 'Rear Window' section in 1982. Today, the drawings of Ercan Akyol continue to reach the reader from the same window in Milliyet newspaper. What are the secrets to create a daily caricature section and to keep it going with the same quality for 25 years?

First of all, thank you for the qualitative comment that you have made on my caricatures. I hope they are as good. It is not right for me to say anything on this matter. But I can say that I have always been intimate and honest in what I did. I drew in the direction that I believed in. The raison d’être of editorial caricature is opposition. It derives power from being right and true. It is right because it is on the side of rights. It is on the side of the truth against the lies. It is with the exploited against the exploiters. It favors peace over war. If the artist is honest with his opposition, he reaches humor from the tragic reality of events. He has to be informed on his subject in order to be more creative. Only then does his work complete its mission, it deciphers the situation. Not every caricature with politicians is political unless the fundamental idea is criticism. The caricatures focusing on exaggerated jokes instead of the theme are performing fake opposition. We can even say that these kinds of caricatures make the problem familiar and help us getting used to living with it.

Melih Aşık says, “Daily caricature is the butterfly of art which is bound to die the following day." In your books, you have been immortalizing these cute butterflies that are born out of your intimate work. Can you tell us about your forth book which found place in the shelves a short time ago?

My last book “I Draw 2005" came out from Çınar Books. I am turning the sketches that I created in Milliyet for a year into a book since 2003. Naturally, this period coincides with AKP in power. I mean the period in which Turkey has been dragged into a chaos between the USA, EU and IMF. My book consists of caricatures which demonstrate this period. Caricaturists are the witnesses of their times. When these are turned into a book, it is a good document for the future in the sense that it witnesses time.

We sometimes see that caricatures can be much more effective than headlines in huge fonts and pages full of comments. This is especially apparent in political drawings and often brings the artists against the politicians. One of the serious examples that we witnessed lately is the prime minister suing a magazine for depicting him as a “cat" figure. How do you comment on this?

Caricature is the art of metaphors. The person who is the subject turns abstract, into a whole new person. So, he is the figure of a fictitious world. When you look at it this way, the absurdness of being mad at a drawing becomes clearer. Caricature is irrational. This is why the person who gets mad at caricatures has no difference from one who gets mad at his own shadow. When it comes to the people who are in power now; as the narrow mindedness of these people increase, their tolerance to humor decreases. The rage of the prime minister must be an indicator of this.

You draw for one of the most popular newspapers. It seems inevitable that sometimes your work can be interfered with or censored. Do you experience such incidents? If so, what should be done to change this situation in your opinion?

I would like to revise the “censorship seems inevitable" statement in your question because it is a little over the top. We should be saying that “censorship is not inevitable." What should be avoided is the censorship itself. Unfortunately most of the media today is under the influence of the party in power. The opposition that this media seems to be exercising from time to time is phony. The basic problem is that the press cannot execute its task of opposition. In a media incapable of opposition, it is natural that the independence of writers to oppose is limited. Of course this is not a desirable thing for the writers. So what? It is the same in the world. It is not a unique feature of our press. A few months ago, I was talking to the famous American drawer Steve Brodner who came to Turkey to attend the jury of “Aydın Doğan Caricature Contest". He was surprised when I told him that I did my job without the pre-control mechanisms from my editors. He made it clear that he envied this when he put his hands around my neck, pretending to choke me. Then I told him not to be jealous now that some of my caricatures have been eliminated lately. I relieved him by saying that we will soon be audited like our American colleagues.

The world is going through tough times. The crisis in the Middle East is getting out of hand everyday, new maps for the region are drawn, civilians are dead, the tragedy in Africa prevails... With all these examples, we can see that the world is preparing for a dark and an unhappy future. What kind of a future do you envision for your country and for humankind?

Your question has its answer inside. It is enough to take a look at the Middle East not to be optimistic. The latest developments there are the results of the application of the Great Middle East Project by imperialist powers. The aim is to own the energy sources, divide and rule later on. More than a thousand people died when Israel only attacked Beirut. Moreover one third of them are kids, this is horrifying. What is more horrifying is that the world does not show any reaction to this horror. Where is Europe - the representative of the contemporary modernism? Where is the United Nations? The picture is that of the failure of humanity… After seeing these incidents in the world arena, it is kind of hard to think positively of the future of humanity. But whatever circumstances that we are in, “hope" is the possibility that tomorrow can be better than today. The aim of the comedian is to transfer hope into the future anyway.

The Polish novelist Joseph Conrad defines caricature as “placing the face of humor over the body of seriousness". How do you define your art? What is caricature in your opinion?

I like enlarged definitions more because they do not set boundaries. In this sense, I think it is enough to say that caricature is humor but with lines. We shall conclude the issue by saying “caricature is a small art that brings huge responsibilities" as Ronald Searle mentioned.

According to 17th century sources, caricature’s definition as an independent art form derives from Annibale Carracci, the Bolognese drawer. As an artist who won prizes from various caricature contests all around Europe, what kind of a picture do you see when you compare the European perspective to caricature with the one in your country?

In fact our caricatures are closer to the West rather than the East. What we understand when we say Europe is crucial in evaluating “the perspective of the Europeans". Caricature in Europe does not reflect a homogeneous structure. It is different in the North, in continental Europe and in the Balkans. I think that Turkish caricature with its diversities is very European.

The American caricaturist Herbert Lawrence Block a.k.a. Herblock once said; “It gets harder and harder to find these drawing pencils. If something is really good, they destruct it sooner or later." Today, we witness the show of digital technology in every area from painting to illustration, and to caricature to photography. The artists who prefer to work traditionally, the ones who paint with brush and paint or take pictures analogously are opposed to computer supported drawing tablets and digital photography. How do you see the future of this change? Do you take advantage of technology when you color your drawings?

The touch of the artist to his tools, the feeling of the canvas with his fingers, the smell and the intensity of the paint are also contributing to the creativity as well as they make the artist feel good. The feeling of the ingredients is a motivation for the artist… In spite of all these, it seems irrational to ignore the endless opportunities that technological development brings. The computer technology is so improved that it is possible to use the effects of paper, canvas, brush, pastel, taste of paint and you can do it by using numerous methods on the computer. The computer has limitless possibilities. As you can see we are doing this interview on computer as well.

The basic feature of the traditional method is that you have the original in your hands. The work that is done on computer is virtual in a sense. But this should not mean that we better avoid computers. The hand made work will always have its value and the work done on computer will carry on increasing its effect on our lives. I think this matter stopped to be argumentative when something called “the video art" has entered the disciplines. Yes. I try to take advantage of the technology as I learn; I color my caricatures with the help of Photoshop.

In which era of art history, and with whom would you want to share the same table or studio? Can you talk about the names that influence you?

It is a good dream to be able to work with Leonardo, Michelangelo and Rafael from Renaissance Florence. In caricature I appreciate come names and I am affected by others: Saul Steinberk, Tomy Ungerer, Ronald Searle, Sempe, Bosc, Pat Oliphant, Ralp Steadman, Horst Haitzinger. In graphics: Milton Glaser, Horst Jassen, Aubrey Beardsley, Andrea François and Franoiszek Stearowieyski.

Makedonya'nın Üsküp şehrinde dünyaya geldiniz ve İstanbul'un önemli sanat okullarından Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi'nin Grafik bölümünden mezun oldunuz. Türkiye'deki sanat eğitimini nasıl değerlendiriyorsunuz?

Eğitimde;eğitim veren kadar alanın da niteliği önemlidir. Düne göre ülkemizde sanat etkinlikleri hayli arttı. Başta İstanbul olmak üzere bianeller, film festivalleri, sanat fuarları gibi önemli kültür etkinlikleri organize ediliyor. Pera Müzesi, Sabancı ve İstanbul Modern Sanatlar müzelerinin bünyelerinde düzenledikleri kapsamlı özel sergiler, söyleşiler, paneller azımsanmayacak şeylerdir, sanat adına...

Bunları şunun için söylüyorum; sanat yaşamla kucaklaşırsa, yaşamımızda gereksinme olursa anlam ve işlev kazanır. Sanatın üretilmesi kadar tüketiliyor olması da (izleyicisiyle buluşturulması, yeni izleyici yaratılması bağlamında) önemlidir. Sanatı üretenlerle tüketenlerin dinamiği sanatın motorudur. Yoksa eğitim kurumları nihayetinde üst yapı kurumlarıdır. Nitelikli olmaları fazla anlam ifade etmez diye düşünüyorum. Son olarak şunu söylemek mümkün; Türkiye’de sanat eğitimi, sosyal, kültürel oluşum ve gelişim azımsanmayacak devingenlik içinde.

Politika içerikli günlük karikatürler çizmeye 1982 yılında Güneş Gazetesi'nin "Arka Pencere" köşesinde başladınız. Bugün; Ercan Akyol çizgisi, Milliyet gazetesinde aynı pencereden izleyicilerine ulaşmaya devam ediyor. Günlük karikatür köşesi yaratmanın ve bu köşeyi 25 yıla yakın zamandır aynı kaliteyle sürdürebiliyor olmanın sırrı nedir?

Özellikle kalitatif yönden karikatürlerime yaptığınız değerlendirme için teşekkür ederim. Umarım öyledir. Bu konuda bir şey söylemem doğru değil. Ama şunu söyleyebilirim, yaptığım işte daima samimi ve dürüst oldum.İnandığım doğrultuda çizdim. Editöryal karikatürün varlık nedeni muhalifliktir. Gücünü haklı olmaktan, doğru olmaktan alır. Haklıdır çünkü haktan yanadır, yalana karşı doğrudan yanadır. Sömürüye karşı sömürülenden yanadır, savaşa karşı barıştan yanadır. Çizer muhalifliğinde samimi ise olayın trajik gerçeğinden mizaha varır. Bunun için çizeceği konu hakkında bilgi sahibi olmalıdır ki fikir üretebilsin. O zaman yaptığı karikatür görevini yerine getiren karikatür olur, olayı deşifre eder. Özünde eleştiri yoksa politikacının çizildiği her karikatür siyasi değildir. Daha komik olsun diye sulandırılmış, temasından çok komiğin öne çıkarıldığı karikatürler sahte muhalefet yapan karikatürlerdir. Hatta bu karikatürler sorunu kanıksamamıza, onunla yaşamaya alışmamıza hizmet ederler bile diyebiliriz.

Melih Aşık, "Günlük karikatür, bir gün sonra ölmeye mahkum bir sanat kelebeğidir" diyor. Yıllardır, samimi çizginizle her gün yeniden doğan bu sevimli kelebekleri kitaplarınızla ölümsüzleştiriyorsunuz. Kısa süre önce raflardaki yerini alan dördüncü kitabınızdan söz eder misiniz?

Son kitabım ‘’Çiziyorum 2005’’ Çınar Yayınları'ndan çıktı. Gazetem Milliyet’teki bir yıllık süreçte oluşturduğum skeçleri 2003’ten beri kitaplaştırıyorum. Haliyle AKP iktidarına tekabül eden süreç bu.Yani Türkiye’nin ABD, AB ve IMF kıskacında her geçen gün biraz daha kaosa sürüklendiği süreç. Kitabım bu süreci anlatan karikatürlerden oluşuyor. Karikatüristler zamanlarının tanıklarıdır. Kitaplaşan karikatürler zamana tanıklık etmesi nedeniyle yarınlar için iyi bir döküman oluyor.

Bazen karikatürlerin; büyük puntolarla yazılmış manşetlerden ve sayfalar dolusu yorumlardan çok daha etkili ve vurucu olduğunu gözlemliyoruz. Bu durum, özellikle politik karikatürlerde kendini gösteriyor, politikacılar ile karikatüristleri sıkça karşı karşıya getiriyor. Başbakanın, kendisini 'kedi' figürüyle tasvir eden karikatürün yayınlandığı dergiye tazminat davası açması, son dönemde tanık olduğumuz en ciddi örneklerden biri. Siz bu durumu nasıl değerlendiriyorsunuz?

Karikatür metafor sanatıdır. Karikatürü çizilen kişi, kağıt üzerinde soyutlanmış, başka insan olmuştur artık.Yani kurgulanmış bir dünyanın figürüdür. Bu bağlamda bakılırsa karikatüre kızmanın anlamsızlığı ortaya çıkar. Karikatür irrasyonel bir şeydir. Onun için karikatüre kızan insanın, gölgesine kızan insandan farkı yoktur. Ülkemizi yöneten insanlar açısından bakınca bağnaz yöneticilerin bağnazlıkları arttıkça mizaha hoşgörüleri de ters orantılı olarak azalmaktadır. Başbakanın karikatüre öfkesi bunun göstergesi olsa gerek.

Ülkenizin en çok okunan gazetelerinden birinde çiziyorsunuz. Zaman zaman karikatürlerinize müdahale edilmesi, sansür uygulanması kaçınılmaz gibi görünüyor. Böyle olaylar yaşıyor musunuz? Yanıtınız "evet" ise söz konusu durumun ortadan kalkması için sizce nasıl bir ortam yaratılması gerekiyor?

İzninizle sorunuzda "sansür uygulaması kaçınılmaz gibi görünüyor" bu sav amacının dışına çıktığı için düzeltmemiz yerinde olur sanırım. "Sansür kaçınılmaz değildir." Kaçınılması gereken şey sansürün ta kendisi olmalıdır. Malesef bugün medyanın önemli kısmı iktidarın güdümündedir. Bu medyanın zaman zaman yaparmış gibi göründüğü muhalefet göstermeliktir. Temel sorun basının muhalif görevini bugün için yeterli düzeyde getirememesi. Muhalefet yapamayan bir medyada yazan, çizen insanların en hafif deyimiyle muhalefet yapma özgürlüğünün sınırlı olacağı kuşku götürmez. Yazar, çizer için elbet bu iç açıcı bir durum değildir. Ne var ki? Bu, dünyada da böyle. Bu durum aşağı yukarı dünyada da böyle, bize özgü değil. Birkaç ay önce "Aydın Doğan Karikatür Yarışması" jürisi için ülkemize gelen ünlü Amerikalı çizer Steve Brodner ile konuşuyordum. Gazetede çizdiğim karikatürleri yazı işleri ön denetimi olmadan çizdiğimi söyleyince çok şaşırdı. Boğazımı iki eliyle sıkarak "şimdi seni boğabilirim" diye benle şakalaşarak benim durumuma ne kadar gıpta ettiğini belli etti. Sonra ben de ona o kadar kıskançlık yapmasına gerek olmadığını son zamanlarda karikatürlerimin bazılarının elimine edildiğini söyledim. Bizlerin de yakında ABD’li karikatürcüler gibi denetime tabi olacağımızı söyleyerek onu şakadan rahatlattım.

Dünya oldukça zor bir dönemden geçiyor. Ortadoğudaki kriz her geçen gün büyüyor, bölge için yeni haritalar çiziliyor, siviller ölüyor, Afrika'da yaşanan dram sürüyor... Örnekleri çoğaltılabilecek tüm bu olaylar karşısında; dünyanın, karanlık ve mutsuz bir geleceği karşılamaya hazırlandığını görebiliyoruz. Siz; ülkeniz ve insanlık için nasıl bir gelecek öngörüyorsunuz?

Sorunuz, içinde cevabını da barındırıyor aslında. İnsanın iyimser olmaması için sadece Ortadoğu'ya bakması yeterli. Dünya güncelinde Ortadoğu'daki son gelişmeler, "BOP" projesini emperyalist güçler tarafından uygulamasıdır. Amaç enerji kaynaklarına el koymak ve bölüp yönetmektir. İsrail’in sadece Beyrut’a saldırısında binden fazla sivil insan öldü. Üstelik bunun 1/3’ü çocuk, çok korkunç bir şey. Ondan da korkuncu dünyanın bu katliama sessiz kalması. Nerde çağdaş uygarlığın temsilcisi Avrupa? Nerede Birleşmiş Milletler? İşte insanlığın sınıfta kalışının fotoğrafı... Dünya güncelindeki bu ve buna benzer olayaları değerlendirdikten sonra ‘’insanlık için’’ geleceği olumlamak zor. Ama her ne şartta olursak olalım "Umut" bugüne göre yarının biraz da olsa iyi olmasıdır diye düşünüyorum. Zaten mizahın da mizahçının da görevi umudu yarınlara taşımaktır.

Polonyalı roman yazarı Joseph Conrad, karikatürü tanımlarken "Ciddiyetin bedenine esprinin yüzünü yerleştirmek" ifadesini kullanıyor. Siz sanatınızı nasıl tarif ediyorsunuz? Sizce karikatür nedir?

Geniş çerçeveli tanımlar sınırlayıcı olmadıkları için daha çok hoşuma giderler. Bu bakımdan karikatüre "mizahın çizgiyle yapılanı" demek yeterli bence. Bu konuyu usta karikatürcü Ronald Searle’nin "Karikatür büyük sorumluluklar getiren küçük bir sanattır" sözüyle bitirelim.

17. yüzyıl kaynaklarına göre karikatürün bağımsız bir sanat formu olarak tanımlanması, Bolonyalı çizer Annibale Carracci'ye dayanıyor. Avrupa'nın çeşitli ülkelerinde düzenlenen karikatür yarışmalarında ödül kazanmış bir çizer olarak; icra ettiğiniz sanat dalına Avrupalıların bakış açısıyla ülkenizdekileri karşılaştırdığınızda nasıl bir tablo görüyorsunuz?

Esasında bizim karikatürümüz doğudan çok batıya yakın. "Avrupalıların bakış açısı"nı değerlendirmek için Avrupa dendiğinde ne anladığımız önemli. Avrupa’da karikatür homojen bir yapı göstermiyor. Kuzeyinde başka, kara Avrupasında başka, Balkanlarda başka... Bu başkalıklar çerçevesinde Türkiye’de karikatürün kendi ‘’başkalığıyla’’ çok Avrupalı bir karikatür olduğunu düşünüyorum.

Herblock adıyla da tanınan Amerikalı karikatürist Herbert Lawrence Block şöyle diyordu; "Şu çizim kalemlerini bulmak her geçen gün daha da zorlaşıyor. Bir şey gerçekten iyiyse onu mutlaka bir gün ortadan kaldırıyorlar." Günümüzde resimden illüstrasyona, karikatürden fotoğrafa kadar her alanda dijital teknolojinin gövde gösterisini izliyoruz. Geleneksel yöntemlerle çalışmayı tercih eden, fırça ve boyayla resim yapıp analog makineleriyle fotoğraf çeken sanatçılar, bilgisayar destekli çizim tabletlerine ve dijital fotoğrafçılığa tepkiyle yaklaşıyorlar. Bu değişimin geleceğini siz nasıl görüyorsunuz? Karikatürlerinizi renklendirirken teknolojiyi kullanıyor musunuz?

Sanatçının malzemesine dokunması, kağıdının, tuvalinin dokusunu parmaklarıyla hissetmesi, boyanın kıvamını hatta kokusunu duyumsaması hoş bir duygu olmanın yanı sıra, yaratma eylemine katkısı da vardır. Malzemenin duyumsanması sanatçıyı harekete geçiren bir unsurdur da... Bütün bunlara rağmen teknolojik gelişmenin getirdiği sınırsız olanaklara dudak bükmek aymazlık gibi geliyor bana. Bilgisayar teknolojisi öylesine gelişti ki, kağıt, tuval dokusu, fırça, pastel, boya tadı, birçok tadı püskürtme ve benzeri birçok efekti kullanmak mümkün. Hem de bunları yaparken sayısız deneme yöntemi kullanmanız olası. Bilgisayarın bitmeyecek olanakları var... Bakın bu röportajı da bilgisayar üzerinden yapıyoruz.

Geleneksel yöntemin temel özelliği, elde orjinalin olması. Bilgisayar teknolojisinde üretilen yapıtlar bir anlamda sanaldır. Ama bu bilgisayarın kenara itilmesini gerektirmez. Bence elle yapılan yapıtlar her zaman değerini koruyacak ve yapılmaya da devam edeceği gibi bilgisayarla üretilen yapıtlar da yaşamımızda yaygınlaşarak etkisini arttırmayı sürdürecek. "Video sanatı" diye bir şey sanat disiplinlerine girmişken bu konu tartışma olmaktan çıkmalıdır bence. Evet, teknolojiden öğrenebildikçe yararlanmaya çalışıyorum. Karikatürlerimi Photoshop'la boyuyorum.

Sanat tarihinin hangi döneminde, hangi sanatçılarla birlikte aynı masayı veya atölyeyi paylaşmak isterdiniz? Sizi etkileyen isimlerden söz eder misiniz?

Rönesans’ın Floransa’sında Leornado, Michelangelo, Rafello ile beraber olmak hoş bir hayal. Karikatürde kimi sadece beğendiğim, kimi de beğenip etkilendiğim isimler; Saul Steinberk, Tomy Ungerer, Ronald Searle, Sempe, Bosc, Pat Oliphant, Ralp Steadman ve Horst Haitzinger. Grafikte ise Milton Glaser, Aubrey Beardsley, Horst Jassen, Andrea François ve Franoiszek Stearowieyski.