Hakkı Mısırlıoğlu

Creative Director / Bak 05

English

Türkçe

You chose to focus on graphic design and advertisement in the 70s; the two things that could not reach the place that they deserve even now. Do you remember what you had in mind when you made your choice, and how your family and friends reacted?

Zıp Zıp Magazine, comic books (Ten Ten, Red Kit, Tommix, Texas, Tex, Spirou), national flags in the world atlas, boxes and labels of my father's cigars, any kind of wrapping, foreign country bars in İzmir fair and the handouts I collected there, book covers when I started reading in high school, foreign album covers, Milliyet Sant magazine and the Polish graphic I saw there, Mengü Ertel, Yurdaer Altıntaş, Sait Maden…These are all the reasons that I decided to study graphics when I was in high school. I entered both the Academy and the applied exams, I was ranked the 9th in both. I chose the Academy (frankly because it had a huge port). My family never opposed, they supported me because I was very eager and determined. The family circles and the neighbors thought that graphics was demonstrating companies' profit-loss tables or population growth tables. They learned what it meant later.

You entered the graphics program of Fine Arts Academy in 1976, you graduated from the same program in Mimar Sinan University 7 years later. We can state that you lived through two disciplines when the academy changed its name to "Mimar Sinan University" in 1982. Do you think that the concept of "academy" disappeared with this name change? How do you evaluate the art education and the challenges that await the candidate students?

The academy was very important to me because a lot of disciplines were interrelated. We all studied together for two years, in the second year we all went to our own programs, but thanks to the first two years I had friends from sculpture, painting, music and ceramics. I lived with painting, sculpture, architecture because of the class structure and I think that they helped a lot in my formation today. Besides the academy had a very independent atmosphere prior to the coup d'état in September 12, 1980. I was the student representative for 2 years. I attended the senate meetings of the academy and I had a say there. Of course this atmosphere was ruined in the post September 12 era. I rarely went to school the last three years because I had a job. As a result, I could not observe the changes after it became a university.

In our times, the academy was both good and bad for someone who studied graphics. The reason was that we were being raised as artists. When I was entering the academy, our definition was already "graphicers". This changed in years; it became "graphic artist". After my graduation, it became "graphic designers"…

You published a magazine named "White" with Turgay Özen and Ahmet Soysal through 1982 to 1990. A few years later you appeared in the team of FOL Magazine which is one of the most anticipated and organized culture-art magazines in the country. Unfortunately the life of this magazine lasted for 9 issues at the end of 1998. Can you tell us about your experiences as a publisher and the reasons that FOL magazine cannot be carried to our day?

I am interested in everything printed. I love to read and I love to touch the books. I am not very keen on writing, so I guess I tried to cover for it by attempts in publishing. "White" was a youth attempt. It was rebellious, diverse, frustrated and succeeded in building its reputation back then. My contribution was on the format, paging and layouts. FOL, on the other hand, came out of the desire to publish something that some people would like to read and look themselves. The council of publishers consisted of Samih Rifat, Nevzat Sayın, Mehmet Ulusel, Serhan Ada and Enis Batur. Gön Deri and Engin Altaş financed the magazine. There was a different understanding of TELİF- good amounts were paid to texts and photographs- and so the magazine was expensive to publish. When you add the printing costs, it became unnecessary to go on without the help of a sponsor. When we had a hard time in finding a sponsor, we decided to end it. In its time, it received a lot of criticism because of its dimensions. But there were some people who thought that the dimensions were the best indicators of its different content.

Foreign partnerships attract attention in nearly all the top companies in the advertisement sector. Ultra Agency for which you execute the co-presidency and creative director position is one of the major agencies that do not follow this way. Is there a special reason behind this? What do you think about the positive and the negative effects of the foreign marriages to Turkish advertisement sector?

Foreign partnership is a must. These kinds of partnerships are necessary for the companies to survive and enlarge in the parameters of today's economy. For Ultra, this idea came to the table several times. However; in those days' conditions we thought that it would not be efficient for Ultra or for us. At the moment, we can develop without a partner. Foreign partners have advantages without a doubt. Like information exchange, easy access to foreign markets, reaching international clients.

We observe that computer technology controls many branches of visual arts including graphic design. As someone who did the same job before the exposure to this technology, what do you think about the latest developments?

To revise the past with sentences starting with "In our times…", to compare it with today and to brag about the challenges that you face are the sole indicators of getting old. Of course, I lined texts with letraset, I drew frames on milimetric papers with rapido, I went into the dark room to enlarge or narrow the headlines, I took trases, I did sketches with my hand; and I enjoyed them all. If I was to start the profession now, I would be using computers and I am sure that I would enjoy it too. I think the worst thing about the computer is that it caused laziness of thought. It destroyed pencil and paper, so it also destroyed imagination, feeling a design before it is done and envisioning it down to its typography… This paved the way to the emergence of computer opportunities and the resemblance of designers with each other. It pushed creativity back and pulled application to the front.

You say that; "in a low budget campaign, your frequency is affected not your creativity." Can you explain this expression?

First of all, the biggest complaint of young creators is the lack of budget. They think of what they could have done with a budget. But creativity is very simple and pure. Low budget cannot be an excuse for not producing.

We see Hakkı Mısırlıoğlu signature in the book covers of many acclaimed writers like Orhan Pamuk, Gündüz Vassaf and Emre Yılmaz. Can you tell us about your methods in designing book covers?

I have to like the writer in the first place. Then I have to read the book (despite the fact that I hate to read a book on A4 print outs) Then I think of a brief visual idea that will from the feeling of the book. This self-creates itself while reading anyway. After I finish reading, if the visual idea could still not be formed, I have to give it up. Fortunately, it never happened until now. The second thing is about the appearance of the book cover on the shelf. I aim to be first one to be noticed among numerous covers.

We know that you are also interested in one of the most magical and glorious branches of visual arts; cinema. You ran the Photography and the Cinema clubs in college, you worked as a director and actor in the theater club, and you received two awards with your 8 mm semi-documentary which you shot when you were only 20. You also won the Yunus Nadi Award with your 35 mm short film "Onlarla Pek Sık Görüşemedik" that you shot in 1990. Along with these you directed several commercials.

Who are the directors - from Turkey or worldwide- that you find closest to yourself in terms of visual comprehension? Are you planning on shooting a movie in the near future as being one of the rare names of commercial aesthetics in Turkey?

One of the pluses that the academy gave me was the issue of movies. I saw the classics that I could never have the chance to see if it wasn't for the Cinema- TV Institute: Bunuel, Fellini, Buster Keaton, Antonioni, Godard, Szabo, Pasolini, Tarkovsky, Wajda etc. I came across hundreds of others in Cinema Days which was the early version of İstanbul Film Festival. I was always interested in theater and cinema. I prefer the experimental in theater, but I like both the classical and the experimental in cinema. I am interested in Tarantino, von Trier, Guy Ritchie and Nuri Bilge Ceylan at the same time.

But, I gave up on the thought of shooting a long-film.

Which designers inspire you?

The star names no longer exist in graphic design. There are still some names in industrial and interior design but graphic design does not bring any names to my mind today. But there is someone in Turkey, and he is the only name: Bülent Erkmen.

Our theme in the fifth issue of Bak Magazine is "Game". Today; kids spend hours in front of computers, have fun with simulations with amazingly real visuals. Unfortunately they grow up with war and power demonstrations instead of friendship and peace. Which games do you remember from your childhood? What do you see when you compare today's children with yesterday's?

My childhood was full of comic books, playing cowboy and Indian games. I always had hand made arrows, swords, slings and guns. I read a lot of comic books (I still do and I have a collection). We built tents among the trees in the golf field in Levent, and we made drills by turning the kids into soldiers. This was happening when I was 8-10. Once we stole the rifle, the gun, the binoculars, the compass, the map bag of my friend's father's who was a retired general. We went dragging to the nearby education camp near the golf course and we did it in an excitement between game and reality. Aside from that, I liked to spend time alone at home. I even played with buttons, placing them on the rug as military football players. I painted, kicked the ball every now and then etc.. But like every kid, I was into guns, military and wars.

I would love the Play Station if I were a kid now. I do not think the problem is with the computers. It is that you cannot go on the streets; it is the disappearance of neighborhoods. But the main problem is - it was there when I was a child and it will always be there- violence within the family, violence within the community and real wars. Once you add the imbalances in the distribution of wealth, then violence is inevitable.

Grafik tasarımının ve reklamcılığın günümüzde bile istendiği seviyede olmadığı ülkemizde 70'li yıllarda bu mesleğe yöneldiniz. Seçiminizi yaparken neler düşündüğünüzü, ailenizin ve arkadaş çevrenizin bu karara nasıl yaklaştığını hatırlıyor musunuz?

Zıp Zıp Dergisi, çizgi romanlar (Ten Ten, Red Kit, Tommiks, Teksas, Tex, Spirou), dünya atlaslarının içindeki ülke bayrakları, babamın purolarının kutuları ve etiketleri, her türlü ambalaj, İzmir Fuarı'ndaki yabancı ülke pavyonları ve orada topladığım broşürler, lise çağına gelince artan kitap okumalarıma bağlı olarak kitap kapakları, yabancı plak kapakları, Milliyet Sanat dergisi ve orada tanıştığım Polonya grafiği, Mengü Ertel, Yurdaer Altıntaş, Sait Maden... Tüm bunlar henüz lisede okurken grafiker olmaya karar vermemin nedeni oldular. Hem Akademi, hem de Tatbiki sınavlarına girdim, ikisinde de sıralamam 9 idi. Akademiyi seçtim (açıkçası koca bir rıhtımı olması bu seçimdeki ana etkendi). Ailem hiç itiraz etmedi, hatta çok istekli ve kararlı olduğum için destekledi. Aile çevresi ve komşularsa grafiği şirketlerin kar-zarar çizelgesi ya da nüfus artışını gösteren tablolar gibi bir şeyler zannediyorlardı ama kısa zamanda anlamını öğrendiler.

1976 yılında Devlet Güzel Sanatlar Akademisi Grafik Bölümü'ne girdiniz, 7 yıl sonra Mimar Sinan Üniversitesi Grafik Bölümü'nden mezun oldunuz. 1982'de, akademinin adının "Mimar Sinan Üniversitesi" olarak değişmesiyle iki anlayışı içiçe yaşamış olduğunuzu söyleyebiliriz. Bu isim değişikliğiyle "Akademi" anlayışının ortadan kalktığını düşünüyor musunuz? Ülkemizde sanat eğitimini ve bu eğitimi almak isteyen öğrencilerin karşı karşıya kaldıkları güçlükleri nasıl değerlendiriyorsunuz?

Akademi, bir sürü disiplinin bir arada olması açısından benim için çok önemliydi. İlk yıl hep birlikte okuduk, 2. yılda kendi bölümlerimize ayrıldık ama böylelikle heykel, resim, müzik, seramik... kısacası bütün bölümlerden arkadaşlarım oldu. Hem ilk yılın ortak eğitimiden hem de sonrasındaki ders anlayışlarından dolayı resimle, heykelle, mimariyle iç içe yaşadım ve bugünkü formasyonumda bunun çok önemli ve olumlu etkileri oldu. Ayrıca 12 Eylül öncesi Akademi son derece demokrat ve özgür bir ortama sahipti. 2 yıl öğrenci temsilciliği yaptım. Akademi senato toplantılarına katılıyordum ve söz hakkım vardı. 12 Eylül ve sonrasında tabii ki bu demoktratik ortam bozuldu. Okuldaki son üç yılımda çalıştığım için okula çok az uğradım, dolayısıyla üniversite olduktan sonraki değişimi iyi gözlemleyemedim.

Bizim dönemimizde Akademi aynı nedenden dolayı grafik okuyan biri için hem iyiydi, hem de kötü. O da sanatçı olarak yetiştirilmemizdi. Zaten ben Akademi'ye girerken tanımımız "Grafiker"di. Yıllar içinde tanım değişti, "Grafik Sanatçısı" oldu. Ben mezun olduktan sonra da "Grafik Tasarımcı"...

1982-1990 tarihleri arasında, Turgay Özen ve Ahmet Soysal ile "Beyaz" isimli bir dergi çıkardınız. Birkaç yıl sonra ise ülkemizde yayınlanmış en büyük boyutlu ve en kapsamlı kültür ve sanat yayınlarından biri olan FOL Dergisi'nin yaratıcı ekibinde yer aldınız. Ne yazık ki derginin yayın hayatı, 1998 yılının sonunda 9. sayısının yayınlanmasıyla sona erdi. Bize yayıncılık deneyiminizden ve FOL Dergisi'nin günümüze kadar taşınamamış olmasının nedenlerinden söz eder misiniz?

Basılı hemen hemen her şey ilgimi çeker. Hem kitap okumayı severim, hem de kitaba dokunmayı. Yazmakla aram iyi değildir, dolayısıyla bu açığımı yayıncılık girişimleriyle kapamaya çalıştım sanırım. "Beyaz" bir gençlik denemesiydi. Muhalifti, aykırıydı, hırçındı ve o zamanlar itibarlı bir yer edinmeyi başardı. Benim katkım daha çok derginin formatı, kupajı ve mizanpajı ile ilgiliydi. FOL ise birkaç kişinin kendi okumak ve bakmak isteyecekleri dergiyi yapma isteğinden ortaya çıktı. Yayın kurulunda Samih Rifat, Nevzat Sayın, Mehmet Ulusel, Serhan Ada ve başlarda Enis Batur vardı, sonra dışarıdan katkı sağladı. Gön Deri ve Engin Altaş dergiyi finanse ediyordu. Türkiye'de pek görülmeyen bir telif anlayışı vardı -yazı ve fotoğraflara iyi telifler ödeniyordu- ve dolayısıyla dergi pahalıya çıkıyordu. Buna bir de baskı masrafları eklenince reklam almadan dergiyi çıkarmak gereksiz bir şövalyeliğe dönüşüyordu. Reklam almakta zorlanmaya başlayınca dergi yayınını bitirme kararı aldık. Yayınlandığı dönem içinde boyutlarından dolayı çok eleştiri aldı. Ama farklı içeriğinin en iyi ifadesinin de boyutları olduğunu düşünen birçok insan da vardı.

Reklam sektörünün zirvesinde yer alan şirketlerin tamamına yakınında yabancı ortaklıklar göze çarpıyor. Eş başkanlığını ve yaratıcı yönetmenliğini üstlendiğiniz Ajans Ultra ise bu yolu seçmeyen büyük ajanslardan biri konumunda. Bunun özel bir nedeni var mı? Yabancı şirketlerle yapılan evliliklerin Türk reklam sektörüne yansıyan olumlu ve olumsuz etkileri hakkında ne düşünüyorsunuz?

Yabancı şirket ortaklıkları bir zorunluluk. Günümüz dünya ekonomisinde şirketlerin yaşayabilmesi, büyüyebilmesi için bu tür ortaklıklar gerekli. Ultra için yabancı ortaklık konusu bir iki kere gündeme geldi ve o günkü koşullarda hem kendimiz için, hem de Ultra için verimli olmayacağını düşündük. Şu anda ortaksız büyüyüp gelişebiliyoruz. Kuşkusuz yabancı ortaklığın büyük faydaları var. Bilgi alışverişi, yabancı pazarlara ulaşmada kolaylık, uluslararası müşterilere ulaşabilme gibi...

Bilgisayar teknolojisinin; başta grafik tasarımı olmak üzere görsel sanatların birçok dalına hakim olduğunu görüyoruz. Bu teknolojinin yaygınlaşmasından önceki dönemde de aynı mesleği icra eden biri olarak yaşanan gelişmeleri nasıl değerlendiriyorsunuz?

"Bizim zamanımızda..." diye başlayan cümlelerle geçmişi anmak, bugünle kıyaslamak, ve yaşanılan zorluklarla böbürlenmek en büyük yaşlılık belrtisi. Tabii ki letrasetle yazı bile dizdim, milimetrik kağıda rapido ile çerçeve yaptım, karanlık odaya girip başlık büyütüp küçülttüm, trase aldım, elle taslak yaptım; hepsinden de büyük keyif almıştım. Şimdi mesleğe başlasaydım, bilgisayar kullanacaktım ve eminim ki ondan da büyük keyif alacaktım. Bence bilgisayarın en büyük kötülüğü düşünce tembelliğine yol açması oldu. Kağıt kalemi ortadan kaldırdı va dolayısıyla hayal etmeyi, bir tasarımı önceden hissedebilmeyi, tipografisine kadar zihninde canlandırabilmeyi de... Bu da bilgisayar olanaklarının öne çıkmasına ve tasarımların birbirine benzemesine yol açtı. Yaratıcılığı geri plana itip uygulamayı ön plana çıkardı.

"Düşük bütçeli bir kampanyada etkilenen yaratıcılığınız değil, frekansınızdır" diyorsunuz. Bu sözü açıklar mısınız?

Öncelikle genç yaratıcıların en büyük şikayeti bütçesizlik olur. "Ah bir bütçe olsa neler yaparız," havasındadırlar. Oysa yaratıcılık temelde çok basit ve yalın bir şeydir. Düşük bütçe yaratmamaya mazeret olamaz.

Orhan Pamuk, Gündüz Vassaf, Emre Yılmaz gibi ses getiren birçok yazarın kitap kapaklarında Hakkı Mısırlıoğlu imzasını görüyoruz. Kitap kapağı tasarlarken izlediğiniz yolu bize anlatır mısınız?

Öncelikle yazarını beğenmem ve savmem lazım. Sonrasında kitabı okumalıyım (aslında yayınlanmamış bir kitabı A4 çıkışlardan okumaktan nefret ederim). Daha sonra kitabın duygusunu oluşturacak az ve öz bir görsel fikir düşünürüm. Daha doğrusu bu kitabı okurken kendiliğinden oluşur. Kitap bittiğinde hala böyle bir şey oluşmamışsa o kapağı yapmaktan vazgeçmeliyim. Neyse ki şimdiye kadar başıma gelmedi. ikinci mesele ise kitap kapağının tezgahtaki duruşuyla ilgili. Bir sürü iyi-kötü kapak arasından ilk farkedilen olmayı amaçlarım.

Görsel sanatların en büyülü ve en görkemli kollarından biri olan sinema ile de yakından ilgilendiğinizi biliyoruz. Üniversitede Fotoğraf ve Sinema kulübünü yönettiniz, tiyatro kulübünde yönetmen ve oyuncu olarak çalıştınız, henüz 20 yaşındayken 8mm çektiğiniz yarı belgesel film ile iki ödül birden aldınız. 1990 tarihli 35mm kısa filminiz "Onlarla Pek Sık Görüşmedik" ile bir de Yunus Nadi Ödülü'ne layık görüldünüz. Bununla birlikte bazı reklam filmerinde de yönetmen koltuğunda oturuyorsunuz.

Türkiye'de ve dünyada, görsel anlayış bakımından kendinize en yakın bulduğunuz yönetmenler kimlerdir? Ülkemizde reklam estetiği denince akla gelen az sayıda isimden biri olarak yakın gelecekte uzun metrajlı bir film çekmeyi düşünüyor musunuz?

Akademi'nin bana bir faydası da film konusunda oldu. Sinema-TV Enstitüsü sayesinde görmemin neredeyse imkansız olduğu klasikleri gördüm: Bunuel, Fellini, Buster Keaton, Antonioni, Godard, Szabo, Pasolini, Tarkovsky, Wajda ve onlarcası... İstanbul Film Festivali'nin ilk hali olan Sinema Günleri'nde de yüzlercesiyle tanıştım. Sinema ve tiyatro beni hep ilgilendirdi. Tiyatroda daha deneysel olanı tercih ederim ama sinemada klasiğinden deneyseline hepsiyle ilgilenirim. Tarantino da beni ilgilendiriyor, von Trier de, Guy Ritchie de, Nuri Bilge Ceylan da...

Bense artık uzun metrajlı film çekme düşüncesinden vazgeçtim.

Hangi tasarımcılar size ilham veriyor?

Grafik tasarımda yıldız isim dönemi kapandı. Endüstri tasarımında ve iç mekan tasarımında hala isimler önemli ama grafik tasarımda bugüne, ait benim için öne çıkan bir isim yok. Ama Türkiye'de bir kişi var, ve neredeyse tek: Bülent Erkmen.

Bak Dergisi'nin 5. sayısında konumuz "Oyun". Bugün; çocuklar, saatlerini bilgisayar başında geçiriyorlar, şaşırtıcı derecede gerçekçi görüntülere sahip bilgisayar simülasyonlarıyla eğleniyorlar, ne yazık ki arkadaşlık, dostluk ve barış öğelerinin yerini savaşın ve güç gösterilerinin aldığı oyunlarla büyüyorlar. Siz, çocukluğunuzda oynadığınız oyunlardan hangilerini hatırlıyorsunuz? O dönemin çocuklarıyla günümüz çocuklarını karşılaştırdığınızda nasıl bir tablo görüyorsunuz?

Benim çocukluğum çizgi romanlarla ve kovboyculuk, kızılderilicilik oynayarak geçti. Kendi yaptığım oklar, kılıçlar, sapanlar ya da satın alınan tabancalar, tüfekler çocukluğum boyunca hep oldu. Çok çizgi roman okurdum ( halen okuyorum ve hatırı sayılır bir koleksiyonum var ). Levent'te golf sahasının arazisinde ağaçların arasına çadırlar kurardık ve mahallenin çocuklarını asker yapıp talimler falan yapardık. Bu dediğim 8-10 yaşlarında oluyor. Bir keresinde arkadaşımla emekli general babasının depodaki tüfeğini, tabancasını, dürbününü, harita çantasını, pusulasını gizlice alıp golf sahasının yanında eğitim yapan askeri taburun yakınlarına kadar elimizde tüfek, tabanca sürünerek gittiğimizi ve bunu oyunla gerçek arasında bir heyecanla gerçekleştirdiğimizi hatırlıyorum. Bunlar dışında evde yalnız kalmayı severdim. Evdeki düğmeleri halının üstünde asker futbolcu gibi hayal edip düğmelerle bile oynardım. Resim yapardım, top oynardım vs... Ama her çocuk gibi bende de silah, askerlik, savaş gibi meraklar vardı.

Şimdi cocuk olsam PlayStation'lara bayılırdım herhalde. Bence mesele bilgisayarda falan değil. Sokağa çıkamamakta, mahallenin ortadan kaybolmasında. Ama en temel sorun - ben çocukken de olan, şimdi de olan, yakın gelecekte de olacak olan sorun - aile içi şiddet, toplumda şiddet ve gerçek savaşlar. Buna bir de gelir dağılımındaki adaletsizlik eklenince şiddet kaçınılmaz oluyor.